1. Kto może zostać biorca nerki?
Leczenie w schyłkowej niewydolności nerek należy w pewnym momencie zastąpić powtarzanymi dializami, lub przeszczepieniem nerki. Zarówno jakość, jak i długość życia są lepsze u pacjentów po transplantacji nerki, dlatego każdy pacjent z przewlekłą niewydolnością nerek powinien być oceniany pod kątem kwalifikacji do przeszczepienia tego narządu. Zabieg może być wykonany tylko w przypadku braku przeciwwskazań, tak aby operacja i stosowane  po niej leczenie immunosupresyjne nie spowodowały groźnych powikłań lub śmierci chorego.

2. Jakie są przeciwwskazania do przeszczepienia nerki?
Przeciwwskazania dzielimy na bezwzględne i względne. Przeciwwskazania bezwzględne to takie, przy obecności których pacjent nie może być zgłoszony do transplantacji nerki , ponieważ bezwzględnie groziłaby mu śmierć wcześniejsza niż w przypadku dalszego leczenia dializami. Należy do nich zaliczyć:

- Objawową chorobę AIDS. Zakażenie wirusem HIV nie stanowi przeciwwskazania do transplantacji.
- Każdą ciężką chorobę, której dotychczasowe leczenie jest nieskuteczne i które niechybnie w krótkim czasie doprowadzi do śmierci.
- Uogólnioną miażdżycę. Uogólnione zmiany w naczyniach uniemożliwiają wszczepienie nerki.
- Niezdyscyplinowanie, choroby psychiczne, alkoholizm, narkomania. Podstawą sukcesu po transplantacji nerki jest ścisła współpraca pomiędzy pacjentem a lekarzem oraz bardzo wnikliwe obserwowanie swojego organizmu. Pacjenci przed wpisaniem na Krajową Listę Oczekujących (KLO) są oceniani i tylko tacy, którzy nie rokują współpracy, są dyskwalifikowani.

Względne przeciwwskazania do przeszczepienia nerki często są przyczyna czasowej dyskwalifikacji lub przedłużającego się niezgłaszania pacjenta na listę oczekujących. Zazwyczaj o wyleczeniu chorób, które są przyczyną czasowej dyskwalifikacji, pacjent może być zgłoszony do transplantacji.

- Czynne lub utajone zakażenia. Leczenie immunosupresyjne osłabia zdolności obronne organizmu i nawet utajone zakażenie ( nie dające objawów klinicznych) może się uogólnić i być przyczyną utraty nerki a nawet śmierci pacjenta.
- Choroby wątroby. Do niewydolności wątroby może dojść z powodu uaktywnienia wirusów będących przyczyną zapalenia wątroby lub też w wyniku toksyczności leków immunosupresyjnych. Pacjent przed transplantacją powinien przebyć cykl szczepień przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
- Pacjenci z wirusowym zapaleniem wątroby typu C (HCV) . Pacjenci HCV (+) po transplantacji nerki są obarczeni większą śmiertelnością niż chorzy HCV (-), co wynika z większej podatności na infekcje oraz możliwości rozwinięcia marskiej wątroby lub nowotworu wątroby. Mimo to przeszczepienie nerki stanowi lepszą opcję niż przewlekła dializoterapia, ponieważ śmiertelność dializowanych chorych HCV(+) jest większa niż osób HCV (+) po transplantacji nerki.
- Pacjenci z wirusowym zapaleniem wątroby typu B HBV (+).
- Pacjenci z dwoma wirusami HBV i HCV. Tacy chorzy ze względu na ciężki przebieg kliniczny i złe rokowanie po transplantacji powinni  w każdym przypadku mieć wykonaną biopsję , a ich kwalifikacja do przeszczepienia musi być ostrożna i wnikliwa.
- Pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego. Choroba niedokrwienna serca, choroby naczyń mózgowych oraz choroby naczyń obwodowych należą do najczęstszych chorób u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek. Wiele zmian w naczyniach wiecowych może być skutecznie leczonych za pomocą odpowiednich zabiegów naprawczych. Po ich wykonaniu możliwe jest rozważenie zgłoszenia pacjenta do zabiegu przeszczepienia nerki.
- Przebyta choroba nowotworowa. Każdy potencjalny biorca nerki przed zgłoszeniem do transplantacji musi mieć wykonanych wiele badań mających na celu wykluczenie obecności procesu nowotworowego. Możliwe jest również przeszczepienie nerki choremu z przebytym, wyleczonym nowotworem złośliwym. Po upływie od 2 do 5 lat (w zależności od rodzaju nowotworu).

3. Co to jest wyprzedzające przeszczepienie nerki (pre-emptive transplantation)?
Jest to przeszczepienie nerki, zanim zaistnieje konieczność leczenia dializami. Pacjent będący pod opieką poradni nefrologicznej musi przejść przez system kwalifikacji do transplantacji, podobnie jak chory dializowany. Proces przygotowania chorego do wyprzedzającego przeszczepienia nerki można rozpocząć po zakwalifikowaniu chorego do leczenia nerkozastępczego i po uzyskaniu od niego zgody na proponowany zabieg . Po przeprowadzeniu kwalifikacji można pacjenta umieścić na liście oczekujących, pod warunkiem że: wykazano stały postęp i nieodwracalność choroby nerek, a wskaźnik filtracji kłębuszkowej (eGFR) obniża się poniżej 15ml/min/1,73m2.

4. Jak wygląda dobór dawcy i biorcy?
Prawidłowe dobranie narządu do przeszczepienia wymaga przeprowadzenia odpowiednich testów. Badanie między dawcą i biorcą jest wykonywane w kolejnych etapach:

- Dobór w grupach krwi (AB0).
- Dobór w antygenach zgodności tkankowej (HLA).
- Badanie obecności alloprzeciwciał anty-HLA w surowicy biorcy.
- Próba krzyżowa (crossmatch).

5. Co to jest próba krzyżowa (crossmatch)?
Jest to decydujący etap doboru przed przeszczepieniem .Polega ona na skrzyżowaniu surowicy biorcy z limfocytami dawcy. Badanie to sprawdza czy we krwi biorcy nie ma przeciwciał przeciw antygenom HLA dawcy ( donor specific antibodies –DSA). Ujemny wynik próby krzyżowej oznacza, że nie zaszła żadna reakcja i przeszczepienie jest bezpieczne. Jeśli próba jest dodatnia, to nawet pry dobrej zgodności tkankowej (HLA) transplantacja nie może być wykonana, gdyż obecne , gotowe już przeciwciała mogą być przyczyną nadostrego odrzucania. Nadostre odrzucanie pojawia się już w trakcie zabiegu przeszczepienia nerki i jest przyczyną jej usunięcia.

6. W oczekiwaniu na transplantację - etapy przygotowania.

- Po wykonaniu badań niezbędnych do kwalifikacji do zabiegu przeszczepienia nerki oraz wyrażeniu zgody na piśmie twoje dane  zastają zgłoszone przez lekarza stacji dializ lub poradni nefrologicznej do tzw. Regionalnego Ośrodka Kwalifikującego (ROK).
- Lekarz transplantolog z ROK dokonuje analizy zgłoszenia i jeśli dane są kompletne i na ich podstawie można zakwalifikować chorego na listę oczekujących , to pacjent zostaje umieszczony na Krajowej Liście Oczekujących (KLO).
- Następnie każdy chory otrzymuje informację listem poleconym, że jest umieszczony na KLO.
- Od tego momentu możesz spodziewać się powiadomienia, że zostałeś wytypowany do przeszczepienia i gdzieś w Polsce czeka na Ciebie nerka.
- Podczas akcji transplantacyjnej przeprowadzane są badania immunologiczne mające na celu odpowiedni dobór pomiędzy dawcą i biorcą (patrz pyt. 4).
- Lekarz ośrodka dializ zostaje powiadomiony przez zespół transplantacyjny w przypadku, kiedy któryś z leczonych przez niego pacjentów jest kandydatem do transplantacji i jest wzywany na przeszczepienie.
- Lekarz dyżurny stacji dializ niezwłocznie skontaktuje się z Tobą . Podczas rozmowy telefonicznej przeprowadzony będzie wywiad na temat Twojego obecnego stanu zdrowia . W trakcie tej rozmowy musisz poinformować dzwoniącego lekarza o wszystkich niepokojących objawach, takich jak katar, ból gardła, opryszczka, podwyższona temperatura ciała. Pacjent cierpiący na jakąkolwiek infekcję lub nieposiadający wszystkich zalecanych wcześniej badań i konsultacji (np. konsultacja urologiczna, ginekologiczna , niewyleczone zęby…) nie może być poddany zabiegowi przeszczepienia nerki.

7. Jaki jest czas oczekiwania na nerkę?
Czas oczekiwania na przeszczepienie nerki od dawcy zmarłego jest różny i może wynosić od kilku tygodni do kilku lat- statystycznie średni czas oczekiwania na transplantację nerki w Polsce wynosi ponad dwa lata od rozpoczęcia leczenia dializami i tylko 7 miesięcy od zgłoszenia na listę oczekujących. Wynika z tego, że zgłoszenie na listę przed okresem dializowania skraca oczekiwanie.

8. Wezwanie do szpitala i przygotowanie do zabiegu, co robić?
Po otrzymaniu wiadomości o tym, że jesteś kandydatem do zabiegu przeszczepienia nerki:

- Zachowaj spokój.
- Nic nie jedz i nie pij.
- Zabierz ze sobą przygotowaną wcześniej dokumentację medyczną (aktualne badania i k i rzeczy osobiste.
- Natychmiast udaj się do szpitala ( karetką, taksówką, lub poproś o pomoc swoich bliskich) Bardzo ważne jest, aby czas dotarcia do szpitala był jak najkrótszy.

9. Co dzieje się po przybyciu do ośrodka transplantacyjnego?
Po przybyciu do szpitala będziesz poddany konsultacjom lekarzy - nefrologa (transplantologa), chirurga, anestezjologa, a jeśli zaistniały wątpliwości co do Twojego stanu zdrowia, mogą zostać przeprowadzone dodatkowe badania i konsultacje (np. Stomatologa, laryngologiczna, kardiologiczna). Pobierane są krew i mocz na uzupełniające badania (np. Przeciwciała CMV, posiew krwi, posiew moczu). Jeżeli wyniki badań i konsultacji są prawidłowe, to zostaniesz ostatecznie zakwalifikowany do przeszczepienia nerki. Czas przygotowania pacjenta do zabiegu po ostatecznym zakwalifikowaniu wynosi zazwyczaj od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. Do momentu zabiegu możliwy jest także kontakt osobisty i telefoniczny chorego z najbliższymi i rodziną.

10. Pierwsze dni po zabiegu, czego się spodziewać?
Po operacji przeszczepienia nerki pacjent przez kilkanaście godzin przebywa na oddziale pooperacyjnym, na którym monitorowane są jego czynności życiowe. Dolegliwości bólowe łagodzone są odpowiednimi lekami przeciwbólowymi, pobierana jest krew do badań laboratoryjnych i podawane są leki zalecone przez lekarza. Zazwyczaj kilka godzin po zabiegu wykonywane jest pierwsze po transplantacji badanie USG nerki przeszczepionej oraz jej okolicy. Badanie to jest później kilkukrotnie powtarzane. Dzięki niemu możliwe jest obserwowanie nerki przeszczepionej, przepływu w naczyniach i jej okolicy. Po okresie spędzonym na oddziale pooperacyjnym pacjent wraca na oddział gdzie kontynuowane jest leczenie.

11. Co to są leki immunosupresyjne?
Są to leki zapobiegające odrzucaniu, gdyż ich działanie polega na hamowaniu układu immunologicznego. Leki z tej grupy maja za zadanie zapobieganie wystąpieniu i leczenie odrzucania przeszczepionego narządu. W zależności od tego, do jakiej grupy leków immunosupresyjnych należą wpływają na różne elementy układu immunologicznego. Każdy chory otrzymuje skojarzone (kombinację) leków, co łączy ze sobą ich działania i skutecznie zapobiega odrzucaniu. Poznanie zasad odpowiedniego przyjmowania leków immunosupresyjnych może być pracochłonne. Jest to jednak jedno z najważniejszych zasad pacjenta opuszczającego oddział po przeszczepieniu, ponieważ od tego, jak nauczy się on posługiwać swoimi lekami immunosupresyjnymi, zalezą losy jego i nerki.W miarę upływu czasu od przeszczepienia narządu (tygodnie i miesiące) dawki tych leków mogą być zredukowany, co zmniejsza uciążliwość lub nawet powoduje ustąpienie niektórych działań niepożądanych. Oznaczenie stężeń niektórych leków immunosupresyjnych służy właściwemu ustaleniu dawki leku.